Wil je net een dag flink kilometers maken, blijken er ineens een heleboel heuvels in je route te zitten. Omhoog zwoegend, denk je bij jezelf: had ik dit maar geweten. Terwijl je dat best had kunnen weten, want daarvoor zijn hoogteprofielen uitgevonden.

Waar een route op de kaart laat zien hoe je in de lengte- en breedterichting gaat bewegen, laat een hoogteprofiel zien hoe het klimmen en dalen over die route eruitziet. Hoogteprofielen worden vaak op twee manieren gebruikt. De eerste manier is om de stijging van één berg in beeld te brengen. Een voorbeeld hiervan zie je in figuur 1. Deze hoogteprofielen zijn vaak uitgebreid beschreven en met kleuren wordt het stijgingspercentage aangeven. In het algemeen zijn deze profielen bedoeld voor wielrenners die deze specifieke berg willen beklimmen. Voor vakantiefietsers zijn ze minder interessant, tenzij de berg toevallig in je route zit. Voor dit soort hoogteprofielen zijn op internet meerdere bronnen te vinden, waarvan www.cyclingcols.com een van de bekendste is.

Figuur 1

De tweede manier is om een hoogteprofiel van een te fietsen traject te laten zien, waarbij de afstand groter is dan één berg of heuvel. Een voorbeeld hiervan zie je in figuur 2.
Dit soort profielen zie je vaak in routeboekjes en dit is ook het soort waar we als vakantiefietsers het meeste aan hebben. Op de horizontale as wordt de lengte van de route aangegeven, meestal in kilometers. De verticale as geeft de hoogte aan. Deze wordt meestal in meters uitgedrukt. In het voorbeeld zie je dat het traject iets meer dan zestig kilometer lang is en dat de route meerdere keren klimt tot bijna tweehonderd meter.

Figuur 2

Stijgingspercentage
Het lezen van een hoogteprofiel is niet moeilijk, maar er zijn wel een paar dingen waar je op moet letten. In figuur 3 heb ik twee profielen weergegeven. Het linker profiel lijkt veel heftiger dan het rechter. Maar als je naar de schaalverdeling op de verticale as kijkt, zie je dat je in het linker maar een paar viaducten op rijdt, terwijl het rechter echt het zweet over je rug zal laten lopen. Kijk dus eerst naar de verticale schaal, want die geeft aan hoeveel je gaat stijgen. Hoe groter het verschil tussen de laagste en hoogste waarde, des te meer je gaat klimmen.
De horizontale schaal geeft aan hoeveel kilometer je moet fietsen om het hoogste punt van een heuvel of berg te bereiken. Hoe meer kilometers je moet fietsen om het hoogste punt te bereiken, des te gemakkelijker het is. In feite zie je dat ook wel in het plaatje. Een langgerekt profiel is in het echt immers minder steil dan een kort profiel – mits de verticale en horizontale schaal hetzelfde zijn. De verhouding tussen de lengte en de hoogte wordt het stijgingspercentage genoemd. Een helling van tien procent betekent dat je gedurende één kilometer fietsen honderd meter zult stijgen.

Figuur 3

Met die wetenschap kun je uit een hoogteprofiel afleiden wat het stijgingspercentage van een beklimming is. Stel dat je op 40 meter hoogte begint en 8 kilometer verder op 320 meter hoogte zit. Dan ben je dus in 8000 meter fietsen 280 meter gestegen. 280 hoogtemeters gedeeld door 8000 gefietste meters, maal 100 procent resulteert in een gemiddeld stijgingspercentage van 3,5 procent. Het woord gemiddeld staat hier niet voor niets, want er kunnen best – korte – steilere stukken in zitten.
Verderop leg ik uit hoe je zelf hoogteprofielen maakt. Daarbij is het verleidelijk om van een traject van een paar honderd kilometer één hoogteprofiel te maken. Toen ik pas hoogteprofielen begon te gebruiken, ging ik daarmee echter de mist in. Want hoe meer afstand een hoogteprofiel beslaat, des te meer de nuances verloren gaan. Het profiel wordt als het ware in elkaar gedrukt, waardoor er voor details minder ruimte is. In figuur 4 is een hoogteprofiel weergegeven. Zo op het eerste gezicht lijkt het een redelijk vlakke route. Maar omdat hij over driehonderd kilometer gaat, zie je de klimmetjes niet meer. Als we inzoomen, zien we dat er meerdere keren vijftig meter wordt gedaald en gestegen. En tien keer zo’n heuveltje is ook vijfhonderd hoogtemeters. Dus beknibbel niet op de schaal en kies trajecten waarbij je nog voldoende zicht hebt op het stijgen en dalen.

Figuur 4

Hoogteprofiel maken
Goed, je weet nu hoe je een hoogteprofiel moet lezen, maar hoe kom je aan een profiel van jouw route? Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden. Als je een route uit een boekje rijdt, dan heb je grote kans dat het profiel daar al in staat. Soms laat de schaal wat te wensen over, maar vaak geeft het wel een goede indicatie waar je op de pedalen moet.

De tweede mogelijkheid is om het profiel te halen uit gereden tracks van anderen. Tijdens het rijden neemt de gps niet alleen de route op, maar ook de hoogteverschillen. Via een programma als MapSource of BaseCamp kun je vervolgens de hoogte-informatie zichtbaar maken. Dit doe je door op de track te dubbelklikken en vervolgens ‘Grafiek’ te kiezen. . In figuur 5 zie je het hoogteprofiel van een rit langs de Zuid-Engelse kust, weergegeven in BaseCamp: in totaal steeg ik 824 meter en daalde ik ook weer 824 meter. Controleer wel of de track hoogte-informatie bevat. Een track die in MapSource of BaseCamp is getekend, zal deze informatie niet bevatten.

Figuur 5

Kom je er met bovenstaande twee opties niet uit, dan zijn er websites waar je een hoogteprofiel kunt laten genereren, ook van zelfgetekende tracks. Veel van deze sites hebben ook de mogelijkheid om routes te tekenen, voor het geval je nog geen track hebt. Vaak is de achterliggende kaart echter een beperking. Als daar geen fietsroutes opstaan, is het lastig om te bepalen waar je wilt fietsen. Handiger is dan om een track te uploaden. Op sites als GPSies.com delen gebruikers tracks, zodat je ook op die manier aan een route kunt komen.
In het algemeen moet je een account aanmaken, je track tekenen of als gpx-bestand uploaden en dan een profiel genereren. Een account heeft als voordeel dat je de route kunt delen of later nog eens bekijken. Veel sites hebben de mogelijkheid om verschillende kaarten als achtergrond te kiezen en als je met de muis over het hoogteprofiel gaat, zie je op de kaart waar de stijgingen en dalingen precies zitten.

GPS-sites voor het maken van een profiel

Het gebruikte input gpx bestand met route kun je hier downloaden. De hoogteinformatie is hieruit verwijderd zodat de sites niet stiekum kunnen smokkelen.

Mijn ervaring is dat niet alle sites voor het maken en delen van gps-tracks even geschikt zijn om hoogteprofielen te maken. Er zitten ook grote verschillen in het aantal klim- en daalmeters die de verschillende sites uitrekenen. Op (bijna) alle sites krijg je ook een kaartje te zien met de route. Vaak kan met de muis over het profiel gegaan worden en wordt de corresponderende geografische locatie getoond. Zo kun je precies zien waar het zwaar wordt.

 

Persoonlijk vind ik GPSVizualizer erg fijn werken voor een hoogteprofiel, omdat je veel instelmogelijkheden hebt. Je kunt bijvoorbeeld met kleuren de hoogte of de stijging aangeven of de schaal instellen. Het profiel geeft geen totale stijging en daling. Voor deze site is geen login mogelijk, dus tracks kunnen niet worden opgeslagen en gedeeld. Hieronder het gegeneerde profiel met een kleuring naar stijgingspercentage.

 

Op GPSies wordt wel gewerkt met een login en is een hele mooie site om je tracks te beheren en te delen. Er zijn veel mogelijkheden om gegevens over je tracks vast te leggen, je kunt een kaartje maken en je kunt zelf ook een track tekenen, mocht je het niet als GPX bestand hebben. Alhoewel je de taal kunt instellen op de site, is het niet overal even goed vertaald. Regelmatig kom je nog Engelse kreten tegen, als je voor de Nederlandse versie kiest. Voor het maken van een hoogteprofiel is het wat aan de magere kant door de beperkte uitvoermogelijkheden van het profiel. De site gaf overigens 710 meter stijging op en 727 meter daling. Hieronder de schermprint van het profiel op de grootte waarop het op de site gepresenteerd wordt.

 

Afstandmeten is een Nederlandse site waarmee je tracks kunt maken, delen en beheren. Ook is het een prima startpunt om (nieuwe) routes te zoeken (via de kaart of op criteria). Ik vond de site soms wel wat rommelig, buggy en niet altijd even logisch. De uitvoermogelijkheden van een profiel zijn beperkt tot een schermprint. Volgens hun berekeningen gaan we in deze route 577 meter stijgen en 594 meter dalen. Een behoorlijke afwijking met het origineel.

 

Wikiloc is een Nederlandse site die erg eenvoudig werkt. Je kunt een account kunt aanmaken en routes tekenen, uploaden en delen. Het leuke van de site is dat je op een kaart de verschillende routes kunt zien zodat het selecteren van een route in een door jouw gekozen gebied heel gemakkelijk is. Een nadeel is dat er nog niet heel veel fietsroutes in staan. Helaas is het hoogteprofiel alleen in een lage resolutie als schermprint eraf te halen. De site gaf met mijn track aan dat er 491 meter geklommen moest worden en 508 meter gedaald. Hieronder de schermprint van het profiel op de grootte waarop het op de site gepresenteerd wordt.

 

MapMyRide is een Engelstalige site die specifiek op fietsen is gericht. Veel racefietsen, maar er zit ook voldoende vakantiefiets-routes op. De site is erg op prestaties gericht en bevat ook een sociale component waarbij je je kunt vergelijken met je vrienden. Het uploaden gaat best wel omslachtig maar uiteindelijk krijg je je route in beeld met wel wat leuke extra's. Zo detecteert hij in mijn route twee klimmetjes met een gemiddelde stijging van 3,3% en 1,7%. (Ik kan zeggen dat ze in de praktijk echt wel wat heftiger voelden)  Volgens deze site moet er 626 meter geklommen worden. Hij geeft niet de dalingsmeters weer.

 

Op biketoaster (bestaat niet meer, dus geen link) kun je een account aanmaken, maar je kunt ook zonder aan de slag. In een geüploade track kun je nog veranderingen aanbrengen. Leuk is dat je kunt instellen hoe hard je fietst en klimt, waarop de site aangeeft hoelang je over route gaat doen. Een andere interessante instelling is dat naast de afstand en de hoogtemeters ook het stijgingspercentage in de grafiek wordt weergeven. Dat kan er wat verwarrend uitzien. Volgens de site gaan we 755 meter klimmen en 772 meter dalen.

 

Op RideWithGPS kun je een account maken. Het is een erg uitgebreide site waar je tracks kunt uploaden, beheren en delen. Daarnaast is het mogelijk er foto's en een verslag aan toe te voegen. Ook wordt er veel informatie over je route weergegeven. Er wordt beweerd dat mijn route 681 meter klimmen is en 698 meter dalen. Wat betreft hoogteprofielen is het een feest. Op een volledig scherm krijg je niet alleen het profiel te zien, maar ook je verwachte snelheid en de stijgingspercentages. Deze zijn ook in één grafiek te presenteren. Een leuke feature is dat je een deel van het profiel kunt selecteren en dan wordt daar geografisch op de kaart op ingezoomed. Je kunt het profiel ook downloaden (in een beperkt formaat) en het is mogelijk om kaartjes met de route te maken. Als je bereid bent om te betalen krijg je nog meer mogelijkheden.

 

Tenslote Strava, veel gebruikt onder fietsers en hardlopers om hun routes en prestaties vast te leggen.Deze bevat standaard niet de mogelijkheid om een hoogteprofiel te maken maar via Strava Labs kun je toch een route uploaden en deze koppelen aan je profiel. Vervolgens kun je deze oproepen op een kaart en het bijbehorende profiel zien. Overigens zegt Strava dat we 758 meter gaan stijgen. Hoeveel we dalen wordt niet aangegeven.

 

Ter vergelijking van de nauwkeurigheid hier nog even de verschillende berekende klim- en daalmeters per site bij elkaar. Merk op dat de nauwkeurigheid van gemeten waarden tijdens het fietsen ook afhankelijk zijn van de GPS ontvangst. Ik kan melden dat ten tijden van het fietsen van het voorbeeldtraject er een uitstekende ontvangst was. Daarom zie ik die toch als de waarheid.

 

Bron	klimmen (m)	Verschil (m)	Verschil (%)	dalen (m)
Gemeten met GPS	824	0	0	824
GPSVizualizer	-	-	-	-
GPSies	710	114	14	727
Afstandmeten	577	247	30	594
WikiLoc	491	333	40	508
MapMyRide	626	198	24	-
BikeToaster	755	69	8	772
RideWithGPS	681	143	17	698
Strava	758	66	8	-

Na het lezen van dit artikel hoef je dus niet meer voor hoogteverassingen komen te staan. Met een beetje voorbereiding kun je precies bepalen hoe zwaar je dag gaat worden.